Zakład Teorii Literatury i Translacji Instytutu Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Śląskiego
(czasopismo powstało w Zakładzie Teorii Literatury i Translacji, który istniał w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach w latach 1992-2019)
ul. Grota-Roweckiego 5, 41-205 Sosnowiec, p. 4.50
e-mail: leszek.malczak@us.edu.pl
Skład Zakładu:
prof. zw. dr hab. Bożena Tokarz – emerytowany profesor (kierownik zakładu w latach 1992-2016)
dr hab. Leszek Małczak – kierownik (gabinet 4.50)
dr hab. Lucyna Spyrka (członek zakładu w latach 1992-2017)
dr Gabriela Abrasowicz – zatrudniona (od 2017 r.) na etacie naukowym w ramach realizowanego w zakładzie projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (kierownik projektu)
dr Marta Buczek
dr Monika Gawlak
dr Katarzyna Majdzik – sekretarz
Doktoranci:
mgr Jakob Altmann
mgr Joanna Cieślar
mgr Petra Gverić Katana
Zakład Teorii Literatury i Translacji powstał w 1992 roku w ramach struktury Instytutu Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Śląskiego. W jego skład wchodzą pracownicy specjalizujący się w problematyce teoretycznej związanej z różnymi literaturami w tym chorwacką, serbską, czeską, słowacką i słoweńską, reprezentowanymi w programach kierunków studiów prowadzonych przez Instytut.
Działalność Zakładu obejmuje dydaktykę i prace badawcze. Zespół jest odpowiedzialny merytorycznie za dydaktykę bloku przedmiotów przygotowujących i kształcących warsztat filologiczny studentów w zakresie teorii i praktyki literaturoznawczej (interpretacja i lektura tekstów literackich, struktura tekstu, metodologia badań literackich, proces historycznoliteracki) oraz teorii i analizy przekładu jako nowego faktu artystycznego i społecznego.
Praca naukowa Zakładu koncentruje się wokół dwóch tematów (Dyskurs literacki dyskurs i literaturoznawczy i Teoria przekładu) obejmujących szeroki zakres problemów badawczych, jak: badanie form literackich w relacji do rzeczywistości kulturowej oraz lokalnego i uniwersalnego rytmu rozwojowego w poszczególnych literaturach i kulturach; typologia przekładów ze względu na różnice między uczestniczącymi w procesie tłumaczenia systemami językowymi z wpisanymi w nie modelami świata, różnice między tradycjami literackimi i kulturowymi, między indywidualnymi światopoglądami i poziomami wrażliwości oraz schematami komunikacyjnymi.
Od 2008 roku pracownicy Zakładu uczestniczą w projekcie wydawniczym Przekłady Literatur Słowiańskich, kierowanym przez prof. dr hab. Bożenę Tokarz. Publikacja ma charakter wydawnictwa ciągłego i jest uwzględniona w części B wykazu czasopism naukowych MNiSW (10 punktów). Dotąd ukazało się 7 tomów tematycznych czasopisma oraz 7 wydawanych równolegle tomów bibliograficznych, na które składają się katalogi przekładów literatur słowiańskich w Polsce i przekładów literatury polskiej w krajach słowiańskich wydanych drukiem w latach 1990–2015.
W programie naukowym Zakładu bierze się pod uwagę możliwość rozszerzenia badań o wkład specjalizacyjny przedstawicieli innych kierunków badawczych, jak również specjalistów w zakresie pozostałych filologii słowiańskich. Otwarcie na nowe obszary badań pozwoli rozszerzyć perspektywę dociekań komparatystycznych. Teoria literatury jest ściśle związana z komparatystyką i odwrotnie, pozwalając ominąć w pracy literaturoznawczej pułapki faktograficznej i personalnej „wpływologii”. Wskazuje bowiem na konkretny (istniejący w tekście) związek między świadomością i strukturą tekstu literackiego, a w tym kontekście na odstępstwa od normy w granicach tej samej konwencji czy tendencji rozwojowej. Komparatystyka i teoria literatury wymagają perspektywy interdyscyplinarnej, którą uwzględnia wielu pracowników Zakładu w swoich publikacjach. Zainteresowanie obiema dziedzinami badań literaturoznawczych znajduje odzwierciedlenie także w prowadzonych przez nich studiach nad przekładem artystycznym.
W każdą trzecią środę lub czwartek miesiąca o godz. 16.30 lub 17.00 odbywają się dyskusyjne zebrania naukowe; zakłada się uczestnictwo w nich (referat lub udział w dyskusji) nie tylko członków Zakładu Teorii Literatury i Translacji, lecz także pracowników naukowych innych zakładów literaturoznawczych Instytutu Filologii Słowiańskiej oraz innych instytutów Uniwersytetu Śląskiego.
Tematy spotkań Zakładu Teorii Literatury i Translacji
- 23 październik 2002 – prof. Bożena Tokarz: Twórca, tekst, profilowanie, czyli o literackiej rzeczywistości alternatywnej;
- 20 listopad 2002 – mgr Marta Buczek: Proza Vincenta Šikuli w kontekście generacji Mladej Tvorby;
- 18 grudzień 2002 – mgr Monika Matuszewska: Kosmogonia Gregora Strnišy;
- 15 styczeń 2003 – dr Joanna Pszczoła przedstawiła tezy problemowe pracy habilitacyjnej dotyczącej esejów Draga Jančara; dr Lucyna Spyrka przedstawiła nowość wydawniczą: książkę Romana Lewickiego pt.: Obcość w odbiorze przekładu
- 19 luty 2003 – mgr Marta Buczek: Świat przedstawiony prozy Vincenta Šikuli w polskich przekładach;
- 5 marzec 2003 – mgr Marzena Machoś: Literackie modele odmienności w literaturze słoweńskiej;
- 9 kwiecień 2003 – mgr Leszek Kazimierski: Przekład tekstów w obrębie języków bliskopokrewnych;
- 28 maj 2003 – mgr Monika Matuszewska przedstawiła nowości wydawnicze: A. Bielik-Robson: Inna nowoczesność; prof. Barbara Czapik-Lityńska: Podmiotowość – zarys problematyki, zakres badań współczesnych;
- 15 październik 2003 – Zebranie organizacyjne, dotyczące spraw bieżących Zakładu (zajęcia, programy nauczania, prace semestralne);
- 10 grudzień 2003 – dr Leszek Małczak: Kategorie przestrzenne w chorwackim literaturoznawstwie;
- 21 styczeń 2004 – dr Alina Świeściak: Konstrukcje przestrzeni w twórczości A. Sosnowskiego;
- 25 luty 2004 – mgr Andrej Šurla: Fascynacje tłumaczeniowe Tonego Pretnara;
- 24 marzec 2004 – mgr Monika Matuszewska: O intertekstualności w poezji Gregora Strnišy;
- 21 kwiecień 2004 – dr Lucyna Spyrka: Szlagier a przekład;
- 26 maj 2004 – dr Marta Buczek: Kultura popularna a przekład. Słowo o polskim i słowackim przekładzie Dziennika Biridget Jones Helen Fielding;
- 16 czerwiec 2004 – mgr Monika Matuszewska: Poezja Gregora Strnišy w kontekście generacji krytycznej;
- 20 październik 2004 – zebranie dotyczące organizacji nowego roku akademickiego (2004/2005);
- 17 listopad 2004 – dr Alina Świeściak: Epopeja ponowoczesna „O dwunastu stacjach” Tomasza Różyckiego;
- 15 grudzień 2004 – dr Joanna Pszczoła: Procesy podmiotowego samopoznania. „Drwiące Żądze” Draga Jančara;
- 19 styczeń 2005 – dr Marta Buczek: Dziennik Bridget Jones Helen Fielding w przekładzie polskim i słowackim;
- 22 luty 2006 – zebranie dotyczące spraw bieżących Zakładu (dyskusja nad tematami realizowanymi w ramach Zakładu Teorii Literatury i translacji: Przekład w komunikacji międzykulturowej; Wielokulturowość w literaturach słowiańskich; Ciało w antropologicznym dyskursie literackim);
- 9 marzec 2005 – dr Lucyna Spyrka: Podmiot w słowackim przekładzie dramatu S. I. Witkiewicza pt.: Matka;
- 19 październik 2006 – zebranie organizacyjne, dotyczące spraw bieżących Zakładu (zajęcia, programy nauczania, prace semestralne) oraz planowanego projektu pt.: Przekłady literatur słowiańskich w Polsce po roku 1990;
- 29 listopad 2006 – dr L. Spyrka: Teatr i dramat słowacki w Polsce po roku 1945;
- 6 grudzień 2006 zebranie poświęcone nowej serii wydawniczej pt.: Bibliografia przekładów literatur słowiańskich w Polsce po roku 1990;
- 24 styczeń 2007 – dr Leszek Małczak: Twierdza w stanie oblężenia, czyli o motywie miasta w literaturze starochorwackiej; dyskusja nad serią przekładową pt.: Przekłady literatur słowiańskich w Polsce po roku 1990 oraz przygotowywanym tomem pt.: Bibliografia przekładów literatur słowiańskich w Polsce po roku 1990;
- 25 kwiecień 2007 – mgr Anna Muszyńska: Obszary niedostępne odbiorcy przekładu. Kilka uwag, o niektórych przekształceniach translatorycznych słoweńskiej tłumaczki Rošky Štefan;
- 13 czerwiec 2007 zebranie dotyczące spraw bieżących Zakładu (sesja zaliczeniowa i egzaminacyjna);
- 25 październik 2007 – dotyczące spraw bieżących Zakładu (opracowanie programu z analizy
przekładu); - 6 listopad 2007 – mgr Ania Muszyńska: Pisarze słoweńscy „na pieniądzach”, czyli literatura i pieniądze nieco inaczej;
- 13 grudzień 2007 – dr Lucyna Spyrka: Dramat polski na Słowacji w latach 1990-2000;
- 17 styczeń 2008 – prof. dr hab. Bożena Tokarz: Kategorie gramatyczne w przekładzie (rzeczownik i przymiotnik);
- 24 kwietnia 2008 – dr Leszek Małczak: Regionalizm. Problem definicji regionu;
- 26 czerwiec 2008 – zebranie dotyczące spraw bieżących Zakładu (zajęcia, programy nauczania, prace semestralne, prace licencjackie i magisterskie);
- 6 listopad 2008 – dr Leszek Małczak: Dramat chorwacki w Polsce;
- 4 grudzień 2008 – mgr Anna Muszyńska: Gramatyka i uczucia. O interpretacyjnej funkcji liczby podwójnej w języku słoweńskim;
- 22 styczeń 2009 – mgr Anna Gapa: Słoweńska proza kobieca lat 90-tych; mgr Katarzyna Majdzik: Intertekstualność w prozie Dubravki Ugrešić;
- 5 marzec 2009 – dr Lucyna Spyrka: Funkcje przekładu w komunikacji międzykulturowej. Karvaš w Polsce, Mrożek w Słowacji;
- 3 grudzień 2009 – dr Lucyna Spyrka: Przekład udomowiony, przekład wyobcowany;
- 18 marzec 2010 – mgr Katarzyna Majdzik: Harmonia kakofonii, czyli co śpiewa Europa Środkowo-Wschodnia (o dialogu kultur w polskim przekładzie Ministerstwa Bólu Dubravki Ugrešić);
- 20 maj 2010 – prace nad nowym programem studiów SSII: Przekład w komunikacji międzykulturowej;
- 21 październik 2010 – omówienie programów w nowym roku akademickim 2010/2011;
- 18 listopad 2010 – zebranie międzyzakładowe poświęcone aplikacji EMT;
- 9 grudnia 2010 – Bibliografia literatur słowiańskich – przygotowanie i omówienie zawartości tomu 1, cz.3.;
- 6 luty 2011 – Spotkanie trójstronne przedstawicieli Uniwersytetu Śląskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Gdańskiego poświęcone współpracy między uniwersytetami oraz pracy nad projektem międzynarodowym OPTIMALE;
- 17 marzec 2011 – dr L. Małczak, dr M. Buczek – omówienie artykułów do tomu pt.: Bariery
kulturowe w przekładzie pod redakcją B. Tokarz; - kwiecień 2011 – prace nad międzynarodowym projektem OPTIMALE;
- maj 2011 – prace nad międzynarodowym projektem OPTIMALE;
- czerwiec 2011– omówienie koncepcji pracy habilitacyjnej dr Lucyny Spyrki pt.: Dramat polski na Słowacji oraz książki dr Moniki Gawlak;
- 4 grudzień 2011 – referat pt. Nowa metafizyka w najnowszej prozie słoweńskiej wygłosiła mgr Marlena Gruda;
- 21 luty 2012 – referat pt. Podmiotowość i język przedstawiła mgr Katarzyna Majdzik;
- 21 marca 2012 – referat na temat Polsko-chorwacka współpraca kulturalna i przekłady literatury chorwackiej w Polsce w latach 1944-1948 wygłosił dr Leszek Małczak;
- 23 maja 2012 – referat na temat Polskie przekłady dramatów słoweńskich w latach 1990-2005 wygłosiła dr Monika Gawlak;
- 25 czerwca 2012 – referat na temat Kultura i literatura chorwacka w Polsce w latach 1948- 1962 wygłosił dr Leszek Małczak;
- 18 październik 2012 – referat na temat Przekład wobec problemu tożsamości wygłosiła mgr
Katarzyna Majdzik; - 13 grudzień 2012 – referat pt. Model bohatera w prozie słoweńskiej wygłosiła mgr Marlena
Gruda; - 23 październik 2013 – referat Literacki obraz świata przedstawiła prof. dr hab. Bożena Tokarz;
- 10 grudzień 2013 – omówienie koncepcji pracy habilitacyjnej dr Marty Buczek pt.: Słowacka
proza liryzowana w Polsce; - 23 styczeń 2014 – referat pt. Przyszłość kroatystyki przedstawił dr Leszek Małczak;
- 5 marzec 2014 – referat pt. Pojęcie pogranicza – uwagi wstępne wraz z koncepcją rozprawy
doktorskiej przedstawiła pani mgr Joanna Cieślar; - 2 kwiecień 2014 – referat pt. Krakowscy slawiści o literaturze i kulturze chorwackiej w latach
1944-1989 wygłosił dr Leszek Małczak; - 14 maj 2014 – referat pt. Trzecia kultura a przekład wyglosiła dr Lucyna Spyrka;
- 12 czerwiec 2014 – referat pt. Słowenistyka na Uniwersytecie Śląskim wobec wyzwań współczesności wygłosiła dr Monika Gawlak;
- 19 listopad 2014 – referat pt. Typ bohatera Cankarowskiego wygłosiła mgr Marlena Gruda;
- 17 grudzień 2014 – referat pt. Świadomość formy w powieści Jacka Dukaja „Inne pieśni” wygłosiła prof. dr hab. Bożena Tokarz;
- 26 luty 2015 – referat pt. Przekład tytułu a wolność tłumacza. Na materiale słoweńskiej prozy wygłosiła dr Monika Gawlak;
- 9 kwiecień 2015 – referat pt. Nie-słoweński bohater Bartola wygłosiła mgr Marlena Gruda;
- 27 maj 2015 referat pt. Tożsamość jednostki w słowackiej prozie naturyzmu wygłosiła dr Marta Buczek;
- 28 październik 2015 – referat pt. Poetyckie reprezentacje niepewności wygłosiła prof. dr hab. Bożena Tokarz;
- 25 listopad 2015 – referat pt. „Historia Słowenii oczami Polaka. O przekładach literatury słoweńskiej Joanny Pomorskiej” wygłosiła mgr Joasia Cieślar;
- 13 kwiecień 2016 – referat pt. „Tożsamość jednostki w słowackiej prozie naturyzmu” wygłosiła dr Marta Buczek;
- 18 maj 2016 – referat pt. „Rola Instytutu Mikołowskiego w upowszechnianiu przekładów literatury słoweńskiej w Polsce w ostatnich latach” wygłosiła dr Monika Gawlak;
- 11 październik 2016 – zebranie organizacyjne, omówienie spraw dydaktycznych, planów naukowych: konferencja i nowe numery czasopisma;
- 16 listopad 2016 – referat pt. „Chorwacko-polskie związki literackie w okresie międzywojennym” wygłosił dr hab. Leszek Małczak;
- 21 stycznia 2017 roku na Wydziale Filologicznym odbył się jubileusz 70. urodzin profesor Bożeny Tokarzowej relacja;
- 25 styczeń 2017 – referat pt. „Niemieckie wyrazy złożone w przekładzie na język czeski” przedstawił Jakob Altman;
- 15 marzec 2017 – referat pt. „Przekład czyli komunikacja jako przekraczanie granic” wygłosiła mgr Joanna Cieślar;
- 17 maj 2017 – referat pt. „Przekłady słowackiej prozy naturyzmu w Polsce” przedstawiła dr Marta Buczek;
- 12 październik 2017 – zebranie organizacyjne, omówienie spraw dydaktycznych i planów naukowym, przygotowania do konferencji organizowanej przez zakład;
- 19-21 październik 2017 – konferencja naukowa zorganizowana przez zakład pt. „Dlaczego tłumaczymy? Praktyka, teoria i metateoria przekładu (Ustroń)”;
- 25 listopad 2017 – referat pt. „Perspektywa transkulturowa w badaniach nad dramatem i teatrem postjugosłowiańskim” przedstawiła dr Gabriela Abrasowicz;
- 15 grudnia 2017 – zebranie redakcji PLS, przygotowania do dwóch organizowanych w 2018 roku przez zakład konferencji.
- 16 styczeń 2018 – mgr Estera Sobalkowska zaprezentowała koncepcję rozprawy doktorskiej poświęconej polskim przekładom twórczości serbskiego poety Vaska Popy;
- 26 styczeń 2018 – zebranie redakcji PLS.